Nú styttist í að seinni bylgja metanvæðingar vélknúinna samgöngutækja hefjist hér á landi. Metaneldsneyti er hægt að framleiða í miklu magni úr lífrænum úrgangi og  lífmassa af nánast öllum toga. Allt frá ljóstillífandi plöntum á landi, i vötnum og sjó og úr lífverum fæðukeðjunni almennt. Þá er seyra t.d einnig nýtt Svíþjóð sem og skítur dýra (landbúnaðurinn) og vannýttur lífmassi frá sjávarútvegi svo nokkuð sé nefnt. Í Eyjafirði er unnt að framleiða vel á aðra milljón Nm3 af metani úr kúamykju á ári sem jafngildir að orkuinnihaldi hátt í tveimur milljónum lítra af bensíni á ári. Og þá er allt ósagt um möguleikann að framleiða metaneldsneyti með raforku (rafmetaneldsneyti). Og viti menn, metaneldsneyti er unnt að nota að brunavélar samgöngutækja i dag með lágmarks kostnaði í gjaldeyri þjóðarinnar hlutfallslega séð miðað við aðra valkosti til ORKUKERFISSKIPTA í samgöngum. Það sem mest er svo um vert er að vegferðin er umhverfisvæn og sú sem skilað getur mestum árangri i loftslagsmálum og mun fyrirsjáanlega verða í sérflokki langt inn í þessa öld ef ekki út alla öldina.

Sjálfbærni orkukerfisskipta í vélknúnum samgöngum getur ekki orðið meiri á Íslandi hlutfallslega séð, en með stóraukinni metanvæðingu, þegar á allt er litið.  Hlutfallslegur ávinningur i loftslagsmálum er einnig afgerandi metanvæðingunni í vil sem og efnahagslegur ávinningur landi og lýð til hagsældar. Þetta vita vel upplýstir valdhafar. Og börnin spyrja, hvers vegna voru metanbílar teknir af lista yfir visthæf ökutæki í Reykjavik? Og ýmsir bera því við að það sé ekki til það mikið af metani.Úfff, þvílíkt og annað eins- nutima-metan (CH4), líf-metan (CH4), raf-metan (CH4), jarðgas (CH4). Hægt er að uppfæra bíla með brunahreyfli þannig að þeir geti nýtt metaneldsneyti (CH4) í akstri. Búnaður til uppfærslu kostar um 400 EUR og þekking til í landinu til að uppfæra bílana. Borgarholtsskóli hefur útskrifað marga með þekkinguna, en Borgarholtsskólinn hefur ekki fengið fjármagn til að sinna því þjóðþrifaverkefni síðastliðin ár. Og börnin spyrja, hvað er að? Já, ekki spurning við eigum að auka umhverfisvæna orkuframleiðslu í landinu og nýta hana m.a. til raf-eldsneytisframleiðslu s.s. framleiðslu á raf-metan-eldsneyti.

Umræða um skuldbindingar um kolefnisjöfnun íslensku þjóðarinnar - markmiðið að þjóðin verði óháð jarðefnaeldsneyti á Íslandi árið 2050 . Hversu upplýstir og ígrundandi eru viðmælendur fréttastofunnar. Skuldbindingar íslensku þjóðarinnar í loftslagsmálum lúta að því að draga hlutfallslega sem mest úr hlýnun jarðar af mannavöldum á Íslandi - Í RAUN. Það eitt og sér að draga úr brennslu á jarðefnaeldsneyti þarf alls ekki að draga úr hlýnun jarðar Í RAUN. Grundvallar atriðið er - hvað kemur í staðinn þegar rætt er um samgöngur á landi, sjó og í lofti? Sú lausn í samgöngum sem blasað hefur við lengi og skilað getur hlutfallslega mestum árangri fyrir íslenska þjóð næstu áratugina felur m.a. í sér að stórauka framleiðslu á metaneldsneyti (nútíma metani, lífmetani og rafmetani)og nýta það eldsneyti í stigvaxandi mæli á núverandi vélknúin farartæki.

Já það kostar ekki nema um 1500 EUR að flytja inn búnað til að uppfæra farartæki með brunahreyfli þannig að það geti einnig nýtt metaneldsneyti í samgöngum. Framboð á slíkum farartækjum mun fyrirsjáanlega verða mikið í heimsþorpinu langt inn i þessa öld - ef ekki alla öldina. Með þessu hætti getur þjóðin slegið margar flugur með samtakamætti - landi og lýð til hagsældar. Stóraukin metanvæðing hefur í för með sér hlutfallsleg óveruleg notkun á gjaldeyrisforða þjóðarinnar í samanburði við rafhlöðuvæðinguna og þar með hagkvæmari viðskiptajöfnuður, sterkari króna, minni verðbólguþrýsting og lægri vextir í samanburði við áhrifin af stórefldum innflutning á rafhlöðufarartækjum sem kosta yfir 2x meira í gjaldeyri en farartæki með brunahreyfli. Og þar fyrir utan veita refhlöðufarartæki ekki ótvíræðan ávinning í að draga hlutfallslega úr hlýnun jarðar af mannavöldum í heiminum. Og fyrirsjáanlega svo einnig á Íslandi þótt rafmagnsframleiðslan sé græn. Undantekningin á Íslandi kann að vera ef um er að ræða stórfelda notkun farartækisins á ári - þ.e. margfalt meiri notkun en sem nemur meðal akstursvegalengd fólksbíls á Íslandi sem samkvæmt Umferðastofu eru um 14.700 km/ár. Þess gætir enn í umræðunni um rafhlöðuvæðingu fólksbíla í landinu að bílarnir spari þjóðinni gjaldeyri vegna minni innflutnings á jarðefnaeldsneyti- jafni fljótlega hinn mikla gjaldeyriskostnað vegna innflutnings á rafhlöðubílum. Hið rétta er að meðal rafhlöðufólksbíllinn nær ekki að gjaldeyrisjafna sig á líftíma sínum  í samanburði við sambærilegan bíl með brunahreyfli.

Meðaltalstölur: Akstur 14.700 km/ár. Blandaður akstur 6L/100km. Gjaldeyriskostnaður 1L/bensín sem hlutfall af dæluverði um 33%. DÆMI: Lítrar af bensínmi á ári = 1029L, Dæluverð 330kr/L og því gjaldeyrishlutinn 110kr/L. Gjaldeyrissparnaður á ári ( meðal fólksbíll) = 110kr/L x 1029L/ár = 113.190kr/ár. Ef kostnaður í gjaldeyri vegna innflutnings á rafhlöðufólksbíl er 2 m.kr hærri en fyrir sambærilegan bíl með brunahreyfli þá gildir eftirfarandi: 2.000.000 kr/bíll deilt með 113.190 kr/bíll á ári = 17,67 ár. Það tæki sem sé yfir 17 ára fyrir rafhlöðubílinn að gjadeyrisjafna sig. Hvað þá ef mismunurinn er  3 m.kr eða meira en það. Og þá allt annað ósagt varðandi þjóðhagfræðilegan afleiddan kostnað þjóðarbúsins og heimilanna vegna útburðar á gjadeyri þjóðarinnar. 

Rafhlöðuvæðingin í landsamgöngum ætti því í dag að einskorðast við stórnotendur á vegakerfinu og farartæki í notkun innanhúss s.s. í lagerhúsnæði eða kerskálum. Kallið er orði hávært eftir stóraukinni notkun á sjálfbærri framleiðslu á umhverfisvænu metaneldsneyti enda sú vegferð þegar hafin og fjárhagslega gerleg fyrir samhenta þjóð. Mikið rétt, stóraukin metanvæðing skapar dreifðan ávinning þjóðinni og sveitarfélögum landsins í vil – stóraukin rafhlöðuvæðing samgangna í landinu skapar fyrirsjáanlega hið gagnstæða – og hlutfallslega svo á flestum sviðum eins og blasað hefur við á þessari öld. Svíþjóð er fyrirmynd innan Evrópu um markvissa uppbyggingu á aukinni metanvæðingu í samgöngum. Viðspyrnu gegn stóraukinni metanvæðingu á Íslandi er vissulega að finna - oft á tímum er hún fyrst og fremst flottræfilsleg.

Evrópuráðið kemur saman á Íslandi þessa dagana.

Einelti og viðvarandi grimmd með orðum, áróðri, fasi og framkomu þykir með öllu ólíðandi, hvort heldur einstaklingur, ríki eða annar lögaðili á í hlut. Á vinnustöðum, í skólaumhverfi, innan fjölskyldunnar í mannlegum samskiptum þjóða almennt þykir slík háttvísi vítaverð. Getur verið að það þurfi að skerpa á einhverjum skilgreiningum á því hvað er ásættanlegt að viðhafa í samskiptum í heimsþorpinu almennt, umfram það sem lands- og alþjóðalög ná til með skilvirkum og áhrifaríkum hætti? Gæti það verið að merking orða og hugtaka eins og mannréttindi, lýðræði, frelsi, náttúruréttur.... þurfi að yfirfara, uppfæra og forgangsraða til að bæta árangurinn í mikadoþraut samskipta, siðferðis, umburðalyndis og framfara fyrir alla í heimsþorpinu, sem í auknum mæli er að verða nærumhverfissamfélag?

1. Lífeldsneytisráðstefna í Brussel 5-6 júlí  - fullt af tækifærum til að auka sjálfbærni í vegasamgöngum á Íslandi. Við erum í dauðafæri í að skapa hlutfallslega langmesta ávinning í að draga úr hlýnun jarðar á akstri með fjölgun á metan-tvíorkubílum í dag sem ganga fyrir íslensku nútíma-metaneldsneyti. Eldsneyti sem við eigum til í landinu og getum stóraukið framleiðslu á. Nútíma-metaneldsneyti getum við nýtt á þá bensínbíla sem verða fyrirsjáanlega í umferð á Íslandi langt inn í þessa öld.

2. Upplýst ungt fólk á vart til orð til að lýsa undrun sinni og spyr. Af hverju er ekkert rætt um metan? Af hverju tók Reykjavíkurborg metan-tvíorkubílinn af lista yfir visthæfa bíla? Af hverju var SORPU bannað að ræða um kosti metanvæðingar í vegasamgöngum? Er framboð á metaneldsneyti á Íslandi ekki örframboð á íslenskum eldsneytismarkaði? Þurfa Íslendingar fyrirsjáanlega að greiða fyrir þá losun gróðurhúsalofttegunda sem á sér stað við framleiðslu á rafbílum og rafhlöðum erlendis? Ábyrgast er að svara því til að þörf virðist hafa verði á að auka almenna þekkingu á því hvað ráðlegast er að gera á hverjum tíma orkukerfisskiptanna,  til að tryggja með áreiðanlegum hætti mesta mögulega hlutfallslega ávinning þjóðarinnar í vegasamgöngum og samhliða skapa mesta mögulega hnattrænan ávinninginn í að draga úr hlýnun jarðar sem völ er á. Stóraukin metanvæðin ætti að vera forgangsmál orkukerfisskiptanna á Íslandi á þessum áratug samhliða því hlúa að öðrum valkostum í samræmi við heildrænt ávinningsmat  fyrir þjóðina og jörðina byggðu á áreiðanlegum upplýsingum um lífsferilsgreiningu valkosta og tækifæra til að auka sjálfbærni þjóðarinnar í vegasamgöngum - þjóðar sem framleiðir lítið af bílum en getur nýtt þorra þeirra bíla sem verða í landinu langt inn í þessa öld með uppfærslu bensínbíla í metan-tvíorkubíla sem skapar mesta mögulega heildræna ávinning sem völ er á fyrir þjóðina og jörðina næstu áratugina á Íslandi.  

3. Yfirmarkmið orkukerfisskipta í vegasamgöngum er að draga úr hlýnun jarðar af mannavöldum vegna vegasamgangna. Til að náð sem mestum árangri á þeirri vegferð með raunsæjum og hagkvæmum hætti, og á sem skemmstum tíma, lyftu stjórnvöld á Íslandi grettistaki með reglugerðum á árunum 2009-2012 sem hvöttu til stóraukinnar notkunar á íslensku nútíma-metaneldsneyti í samgöngum. Árangurinn var afgerandi mikill . Nú er önnur umferð metanvæðingarinnar að hefjast, enda hefur hlutfallslegur heildrænn ávinningur valkosta sjaldan blasað við með skýrari hætti.  Þeir 1558 metan-tvíorkubílar sem eru í umferð í dag bera uppi, að langstærstum hluta, þá hlutfallslegu hlýnunarminnkun á jörðinni  sem átt hefur sér stað vegna orkukerfisskipta í vegasamgöngum á þessari öld.

4. Alþjóðleg lífeldsneytisrástefnan var haldin  í Brussel dagana 6-7- júlí, í kjölfar heimsráðstefnu sem haldin var í Bermingham dagana 15-16 júní 2022 (The World Biogas Expo). Vonir standa til að fulltrúar íslenskra stjórnvalda öðlist innsýn og aukna þekkingu um þau tækifæri sem íslenskt samfélag hefur til að auka hlutfallslega  sjálfbærni þjóðarinnar  í vegasamgöngum og draga samhliða úr hlýnun jarðar með afgerandi samfélagslega ábyrgum hætti langt inn í þessa öld.

5. Umræða áhrifavalda um orkukerfisskipti í samgöngum má sannarlega endurspegla aukinn skilning á heildrænu ávinningsmati þjóðarinnar og mikilvægi þess að  forgangsraða rétt innleiðingu breytinga á hverjum tíma.

6. Hlýnunarminnkun á jörðinni vegna akstur á 1558 metan-tvíorkubílum á Íslandi í dag (Orkusetur, 30. júní 2022) jafngildir því að hátt í 40.000 sambærilegir bensínbílar sem aka sömu vegalengd hafi verið teknir úr umferð. Og samhliða jafngildir ávinningur metanbílanna því að um 40.000 rafbíla hafi verið teknir í umferð í stað sambærilegra bensínbíla. Alls eru 12.941 rafbílar skráðir í landinu þann 30. júní 2022 (Orkusetur, 30 júní 2022).  Akstur á metan-tvíorkubíl (sem ekið er á íslensku nútíma-metani) skapar tuttugu og fimm faldan ávinning í að stemma stigu við hlýnun jarðar í samanburði við sambærilegan rafbíl sem ekið er sömu vegalengs á Íslandi í dsg. Já 25 faldur ávinningur í að draga út hlýnun jarðar metanbílnum í vil . Íslenskt samfélag hefur gefið eftir skatta og gjöld af rafbílum sem nemur milljörðum króna og hefur nýverið framlengt gildistíma slíkrar meðgjafar. Nú er tími til kominn að fela ekki lengur sannindin varðandi tækifæri þjóðarinnar til að stórauka notkun á íslensku nútíma-metani í vegasamgöngum og forgangsraða rétt þjóðinni og jörðinni í vil.

7. Ef yfirmarkmiðið stjórnvalda er í raun að draga úr hlýnun jarðar og auka hlutfallslega sjálfbærni í orkukerfisskiptum þá ætti forgangsröðunin í dag að vera að nýta allt nútíma-metaneldsneyti sem völ er á og hefja stóraukna söfnun á metani í landbúnaði svo dæmi sé tekið. Koma þarf strax upp afgreiðslugetu á metaneldsneyti á Egilsstöðum og Kirkjubæjarklaustri. Með þeirri einföldu aðgerð, sem kostar ekki mikið, er hægt að tryggja að metanbílaeigendur geti ekið hringveginn með hlutfallslega langmesta ávinningi sem völ er á í að dragas í raun úr hlýnun jarðar vegna vegasamgangna í landinu. Og samhliða senda kórrétt skilaboð til þjóðarinnar um mikilvægi þess að íslenskt samfélag komist sem fyrst á þann stað að nýta íslenskt nútíma-metaneldsneyti í vegasamgöngum í stórauknum mæli. Fjölga þarf metan-tvíorkubílum á Íslandi (yfir 20.000.000 metan tviorkubíla eru í notkun í heiminum og fer fjölgandi). Nýta þarf allt metaneldsneyti sem völ er á  í landinu til vegasamgangna í dag og hvetja til aukinnar framleiðslu á metaneldsneyti  á völdum stöðum á landsbyggðinni – þvílík búbót fyrir íslenskt samfélag. Ávinningurinn er mikill og margþættur - hlýnunarminnkun, sjálfbærniaukning, atvinnusköpun um allt land, fjárhagslegur ávinningur (aukin velta innan sveitarfélaga, gjaldeyrissparnaður). Stóraukin metanvæðing er hraðvirkasta og raunhæfasta leiðin til að mæta skuldbindingum um að draga úr hlýnun jarðar vegna vegasamgangna á Íslandi svo um munar. Margt annað mætti nefna.

8. Borið hefur á því að ráðamenn sem talað hafa niður ávinning þess að auka notkun á metan-tvíorkubílum í landinu, hafi bent á að einstaklingur á metan-bensínbíl geti valið að aka á bensíni á slíkum bíl. Því er þó til að svara að einstaklingur á metan-bensínbíl þarf einungis að aka á nútíma-metaneldsneyti sem nemur um 8% af heildarvegalengd sinni til að draga hlutfallslega úr hlýnun jarðar til jafns við sambætilegan rafbíl sem ekið er sömu akstursvegalengd. Og þá miðað við að sambærilegur bensínbíll hafi verið tekinn úr umferð í staðinn í báðum tilfellum. Og þá eftir að taka tillit til kolefsissporsins sem framleiðsla á rafbílnum (rafhlöðunum) hefur í för með sér umfram metanbílimnn. Það er því ansi langsótt, næsta galið, að leggja stein í götu metanvæðingarinnar vegna þess að einnig er unnt að nýta  bensín á akstri metan-tvíorkubíls ef þörf krefur. Og sérstaklega svo í ljósi raunsærrar tímalínu um það með hvaða hætti hægt er að viðhafa hlýnunarminnkandi orkukerfisskipti einkabíla í vegasamgöngum yfir höfuð næstu áratugina þegar um 123.00 bensínbílar aka um götur á Íslandi í dag (Orkusetur 01.10.2022) og fyrirsjáanlegt er að fjöldi bensínbíla verður mikill langt inn í þessa öld. Það fyrir utan kostar bensín mun meira en metaneldsneyti og því hvatinn mikill að nota ekki bensín á akstri nema þörf krefur s.s ef aka þarf til Egilsstaða suðurleiðina - sem fæstir metanbílaeigendur gera þar sem nútíma-metaneldsneyti er selt á Akureyri. Evrópusambandi stefnir að því að setja bann við nýskráningu bensín- og dísilbíla innan ESB eftir árið 2035. Ef af verður, er engu að síður ljóst að bensínbílar verða í umferð á Íslandi til ársins 2060 hið minnsta og mun lengur víða erlendis. Já það er galið að leggja stein í götu metanvæðingarinnar með því að læðast um málaflokkinn, senda misvísandi skilaboð um nytsemina og forðast að forgangsraða ívilnunum og aðgerðum með hliðsjón að heildstæðu og áreiðanlegu ávinningsmati fyrir þjóðina og jörðina á tímalínu sem blasir við. Rétt að minna á að vonir standa til að metaneldsneyti verði framleitt við Hellisheiðarvirkjun í nánustu framtíð - erlendir aðilar það á ferð og viðskiptamódelið að flytja út eldsneytið til notkunar í Sviss -  næsta viðbúið að unnt verði að kaupa metaneldsneyti í nærumhverfi ef á þarf að halda.  

9. Ofangreindur 25x ávinningur metan-tvíorkubílsins á akstri, í að draga hlutfallslega úr hlýnun jarðar, í samanburði við sambærilegan rafbíl sem ekið er sömu akstursvegalengd, er ekki allur ávinningur metan-tvíorkubílnum í vil, þar sem hér er einungis talað um ávinning á akstri. Þá er eftir að taka tillit til kolefnisspors við framleiðslu ökutækjanna sem og endurvinnslu, endurnýtingu og förgun ökutækjanna og orkukerfis þeirra (s.s.rafhlöðurnar!). Sá samanburður er nú aldeilis metan-tvíorkubílnum einnig í vil. Og því neysludrifin losun einstaklinga, fyrirtækja og stofnana sem nýta nútíma-metaneldsneyti á akstri með afgerandi hætti lægri í samanburði við alla aðra valkosti í vélknúnum samgöngum sem völ er á í dag.

10. Ein möguleg skýring á því að sumum hefur ekki þótt við hæfi að ræða sérstaklega um hlýnunaminnkandi áhrif á jörðinni við forgangsröðun orkukerfisskipta í samgöngum, kann að vera sú að alþjóðlegar skuldbindingar þjóða náðu ekki til ábyrgðar þjóða á neysludrifinni losun.  Nú er breyting að verða á því samanber heimildina hér að neðan „Council agrees on the Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM)“. Samþykki liggur núna  fyrir innan Evrópusambandsins um að þjóðir þurfi að greiða gjald vegna innfluttnings á kolefnisfrekum vörum. Gjaldið tekur mið af kolefnaspori við framleiðslu vörunnar. Því meiri sem losun gróðurhúsalofttegunda er við framleiðslu vörunnar, því hærra verður það gjal sem greiða þarf við innflutning hennar. Meginmarkmið þessarar umhverfisráðstöfunar er að forðast kolefnisleka sem gætt hefur vegna galla á ákvæðum alþjóðlegra skuldbindinga í loftslagsmálum til þessa. Gjaldinu er ætlað að hvetja samstarfslönd til að koma á kolefnisverðlagningu til að berjast í raun gegn loftslagsbreytingum - hlýnun jarðar.

11.  CBAM gjaldið beinist í fyrstu að innflutningi á kolefnisfrekum vörum, í fullu samræmi við alþjóðlegar viðskiptareglur. Markmiðið er að koma í veg fyrir innflutningi á vörum sem framleiddar eru í löndum utan ESB þar sem stefna í loftslagsbreytingum er minna metnaðarfull en í Evrópusambandinu. Reglugerðinni er ætlað að draga úr innflutning á kolefnisfrekum vörum og stemma stigu við útvistun á kolefnafrekri framleiðslu í því skini að geta svo flutt varninginn inn til eigin nota á losunarlegu-núlli eins og mögulegt var að viðhafa innan ramma alþjóðlegra skuldbindinga samkvæmt KYOTO samkomulaginu. Sjá Blog 2022 16. april

12. Vörur eftirfarandi geira munu falla undir CBAM að þessu sinni : Sement, ál, áburð, raforkuframleiðsla, járn og stál. Að bestu manna yfirsýn þykir blasa við að sambærileg tollaákvæði verði innleidd á einstakar kolefnisfrekar vörutegundir í nánustu framtíð. Og því mikilvægt fyrir unga fólkið í dag að stjórnendur á vakt í dag byggi ákvarðir um forgangsröðun orkukerfisskipta í vegasamgöngum á áreiðanleika og fyrirsjáanleika. Vítin til að varast eru ekki gömul. 

13. Flýtum okkur hægt í frekari rafvæðingu og forgangsröðum framvindu orkukerfisskiptanna á kjörtímabilinu metanvæðingunni í vil, enda fyrirsjáanlegt að sérhver framvinda í þeirri lausn mun fyrisjáanlega nýtast íslensku samfélagi til heilla á þessari öld.   Samfélags-og loftslagslega er frekari metanvæðing ábyrgasta forgangsröðunin næstu árin í orkukerfisskiptum í vegasamgöngum. Tækifæri þjóðarinnar til að nýta íslenskt metaneldsneyti í vegasamgöngum ber okkar samfélagi að nýta og skapa samhliða hámarks ávinning í loftslagsmálum.  Vegferðin eflir sjálfbærni þjóðarinnar til að þjóna eigin þörfum í mismunandi vegasamgöngum á þessari öld.  Þjóðin býr yfir þekkingu og reynslu í landinu og getur skapað mikinn og margþættan hlutfallslegan ávinningi með því að breyta rétt. Notkun á nútíma-entaneldsneyti þarf að stórauka í vegasamgöngum á Íslandi og enginn faglegur ágreiningur um það.

14. Einn fólksbíll sem ekur á nútíma-metaneldsneyti dregur hlutfallslefa úr hlýnun jarðar á við 25 sambærilega rafbíla sem aka sömu vegalengd í stað 25 sambærilegra bensínbíla. Og þá eftir að taka tillit til loftslagsáhrifa vegna framleiðslu ökutækjanna og orkukerfis þeirra - samanburður sem er metan tvíorkubílnum einnig verulega í vil. 

Heimildir:

1. European Council (Press release, 2022, 15. mars). Council agrees on the Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM). Council of the European Union. Vefslóð:
https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2022/03/15/carbon-border-adjustment-mechanism-cbam-council-agrees-its-negotiating-mandate/

2. KOMPÁS fræða-og þekkingarvefurinn. Þakkir færðar fyrir ábendingar og faglega aðstoð frá þátttakendum í KOMPÁS Þekkingarsamfélaginu.

Alþjóðlegar skuldbindingar þjóða í loftslagsmálum miðast ekki við heildstæða lífsferilsgreiningu mismunandi lausna í samgöngum. Eina skuldbindingin í samgöngum í dag er að draga út hlutfallslegri losun á CO2 frá útbástursröri miðað við það sem áður var losað. Ekki er stuðst við heildstæða lífsferilsgreiningu við mat á losun mismunandi valkosta í samgöngum. Lífsferilsgreining tilgreinir alla losunarþætti varðandi samgönguvalkostinn, "frá vöggu til grafar".  Samkvæmt alþjóðlegum skuldbindum Íslands um að draga úr losum á CO2 í samgöngum gæti þjóðin uppfyllt skuldbindingar sínar með því að allir skiptu út ökutækjum sínum og ækju í staðinn á rafdrifnum skriðdrekum. Ástæðan er sú að skuldbindingar Íslendinga og annarra þjóða miðast ekki við neysludrifna losun. Íslendingar þurfa því ekki að taka tilliti til þeirrar losunar sem framleiðsla á rafmagnsskriðdrekum losar út í lofthjúp jarðar í framleiðslulandinu. Rafmagnsskriðdrekinn og litli bíllinn sem gengur fyrir lífeldsneyti eru reiknaðir sem jafningar í losunarlegu tilliti á hafnarbakka innflytjanda.

Samningsákvæði alþjóðlegra skuldbindinga sem Ísland er aðili að hafa mismunandi áhrif á þjóðir heims sem margar hverjar berjast við að brauðfæða þegna sína og geta lítið látið sig varða eigið losunarbókhald. Ein birtingarmynd alþjóðlegu skuldbindinganna í loftslagsmálum er sú að ríku þjóðirnar hafa úthýst losandi vöruframleiðslu til fátækari landa og flytja  svo vörurnar inn til eigin nota. Ríku þjóðirnar þurfa ekki að gera grein fyrir neyslutengdri losun sinni. Losunin við framleiðsluna fellur alfarið á fátæka landi sem viðbúið verður refsað síðar fyrir losun sína. Ríku löndin sem flytja vöruna inn og nota hana þurfa ekki að tilgreina í sínu losunarbókhaldi þá losun sem þau óbeint valda með notkun vörunnar hjá sér. Með öðrum orðum, alþjóðlegar skuldbindingar í loftslagsmálum miðast ekki við að draga úr neysludrifinni losun og miðast ekki við að þjóðir færi í sitt losunarbókhald neysludrifnu losunina hjá sér.

Það er að mörgu að hyggja í loftslagsmálunum. Við skuldum komandi kynslóðum að vera upplýst og taka bestu mögulegu ákvarðanir með hnattræna samfélagslega ábyrgð í loftslagsmálum að leiðarljósi. Við Íslendinga erum í dauðafæri á heimsvísu til að verða leiðandi í innleiðingu á ábyrgari losunarstefnu en þeirri sem alþjóðlegar skuldbindingar vísa til. Skapa hvata til breytinga út frá losunarbókhaldi sem tekur tillit til neysludrifinnar losunar á Íslandi og hvata til að styðjast við vörur og þjónustu sem skapa hlutfallslega mestan ávinning samkvæmt heildrænni lífsferilsgreiningu. Barátta þjóða við hlýnu jarðar er landamæralaus. 

Heimild og stoðefni: KOMPÁS Þekkingarsamfélagið, fræðslu- og þekkingarvefurinn.

Getur verið að þjóðin er, hægt og hljótt, að færast á þann stað að upplifa sig vanmáttuga til að hafa hlutverk við að gæta hagsmuna komandi kynslóða? Getur verið að þjóðin sé að færast hægt og hljótt á þann stað að verða skeytingalaus um það 

með hvaða hætti lífsviðurværi á Íslandi verði viðhaldi til framtíðar. Að það skipti t.d. engu máli  í framtíðinni hvar matvörur okkar verða framleiddar? Að þjónin hafi enga trú á því að ræktunarframkvæmdir fyrri kynslóða skipti máli, til framtíðar litið, hvað varðar matvælaöryggi þjóðarinnar? Að best sé bara að moka í sem flesta skurði og nýta sem minnst af þeim tækifærum sem fyrri kynslóðir sköpuðu í landbúnaði og geta nýst  til umhverfisvænnar eldsneytisfranleiðslu í dag - eldsneyti sem styður orkukerfi til vélknúinna samgangna sem frelsar þjóðina frá því að þurfa setja öll sín fjöregg í kröfur rafhlöðuframleiðenda. Að best sé að moka í skurði vegna þess að þjóðin getur mögulega skapað örlítinn meintan ávinning í loftslagsmálum í dag með lítilli fyrirhöfn fyrir þjóðina? Að þjóðin sé, hægt og hljótt, að tapa getu til að sinna almennum líkamlegum störfum með hætti fyrri kynslóða? Að þjóðin fagni, í stigvaxandi mæli, öllum tækifærum til að gera sem minnst af því að ganga, skokka eða hlaupa – og vilji alls ekki þurfa að svitna. Að þjóðin fagni öllum meintum umhverfisvænum tækjum sem auðvelda fluttning á höfði og fingrum milli húsa í nærumhverfi. Er þjóðinni, hægt og hljótt, að verð um megn að ferðast á hjóli með eigin vöðvasamdrætti? Er þjóðin, hægt og hljótt, að færast á þann stað að upplifa sig vanmáttuga til að hafa hlutverk við að gæta hagsmuna komandi kynslóða? 

Gott samtal var við Bjarna Bjarnason forstjóra OR í Silfrinu á RUV í dag  þar sem hann vísar því á bug að þörf sé á að aukna orkuframleiðslu í landinu strax vegna mögulegrar fjölgunar rafbíla í  landinu næstu 10 árin.   

ERGO: Upplýsingarnar Bjarna hér að neðan vísa til þess að EKKI er þörf  á að auka orkuframleiðslu í landinu næstu 10 árin til að mæta mögulegri aukningu á notkun á rafmagni í samgöngum landsmanna.  Í landinu eru 270.000 ökutæki og ef björtustu vonir einhverra um að 100.000 ökutæki munu styðjast við rafmagn árið 2030 þá mun sá fjöldi bíla aðeins gera tilkall til 1/6 (16,7%) þess magns af rafmagni sem er óselt/laust í dag .  Og nánast framtíð vísar ekki til líkinda fyrir aukinni eftirspurn á rafmagni fyrir orkufrekan iðnað (stóriðju). Til  framtíðar litið þurfum við að horfa til þeirrar mögulegu sviðsmyndar að á Íslandi kunni að verða offramboð á rafmagni vegna minkandi eftirspurnar frá stórnotendum ( stóriðju). Í nánustu framtíð er mikil óvissa í kortunum varðandi sölu á rafmagni til stóriðju, annars vegar og hverfandi líkindi fyrir rafmagnsskorti , hins vegar.

ERGO-2:  Í ábyrgri umræðu um æskilegar breytingar í samgöngum, til að stemma stigu við hlýnun á jörðinni, er orði ansi tímabært að tala um ORKUKERFIS-SKIPTI í samgöngum og hætta að einskorða umræðuna við ORKU-SKIPTI í samgöngum. ORKUKERFI rafbílsins inniheldur rafhlöðu !!!

Skýrsla National Academi og Sciences fram til 2030(sjá mynd) segir sitt um hlutfallslega samanburð valkosta til vélknúinna samgangna m.t.t. heildstæðra umhverfisáhrifa.  Og ef neikvæð umhverfisáhrif rafhlöðuframleiðslunnar þykja léttvæg er rétt að skoða vandlega viðskiptamódel rafhlöðuframleiðslunnar, gjaldeyrisnotkun þjóðarinnar vegna rafhlaðna og kostnað neytenda þegar upp er staðið. Til að réttlæta sig á Íslandi , verður innleiðing á eikabílum, sem byggja á ORKUKERFI með rafhlöðum, að skapa með ótvíræðum hætti hlutfallslegan ávinning í að sporna gegn hækkandi hitastigi á jörðinni.  Þjóðarbúið þarfnast þess ekki að tapa meiri gjaldeyri úr landinu til að tryggja sambærilegt samgönguöryggi og ferðafrelsi og við höfum í dag (líftími á rafhlöðu er takmarkaður, kostnaður mikill og sótsporið stórt)  Og þjóðin þarfnast þess ekki að greiða mun meira fyrir daglegar samgöngu á landi.  Allra síst ef rafgeymavæðing í samgöngum skapa ekki hlutfallslegan ávinning í að stemma stigu við hlýnun í lofthjúpi jarðar.

Upplýsingastikklur úr Silfrinu – endursögn og innskot hér að neðan

• Hröð orkuskipti yfir í notkun á rafmagni í landsamgöngum kallar ekki á að við virkjum meira næstu 10 árin – hið minnsta.
• Heildar orkuvinnslugeta á Íslandi í dag er í meðalári um 20 teravatt-stundir.
• Næstu 10 árin þarf ekki að virkja neitt til að mæta hröðum orkuskiptum yfir í rafmagn í samgöngum.
• Um 7,5-8% af öllu rafmagni sem framleitt er í landinu er óselt ( um 1,5-1,6 teravatts-stundir)
• Innskot EV – eða mögulega nær 10% samanber : Stjórnarráð Íslands - Ræða Þórdísar Kolbrúnar R. Gylfadóttur á ársfundi Landsvirkjunar 28. febrúar 2019:  „ Í meðalári nemur árlegt brottkast um það bil tveimur teravatt-stundum“.
• Í dag eru um 15.000 ökutæki í landinu komin á rafmagn, metan eða aðra græna orkugjafa.
• Allur einkabílaflotinn í landinu – um 270.000 bílar – gætu þurft um 3.5% af meðal orkuvinnslugetu í landinu í dag ( 0,7 teravatts-stundir)
• Óselt rafmagn (árlegt brottkast af rafmagni) í landinu gæti nýst fyrir um 600.000 einkabíla.
• Ísland er hlutfallslega séð (m.v. höfðatölu) lang stærsti orkuframleiðandi í heiminum – næstir okkur eru Norðmenn með um 50% af orkuframleiðslu okkar per íbúa.
• Orkufrekur iðnaður (stóriðja) á Íslandi notar um 80% af öllu rafmagni sem framleitt er í landinu (um 16 teravatts-stundir)
• Allt annað – s.s. heimilin, léttur iðnaður, fiskiðjan, ylrækt og landbúnaður tekur 20% (um 4 teravatts-stundir)
• Orkusala okkar til orkufreks iðnaðar (stóriðju) – framtíðin - Bjarni bendir á viðsjár á markaði fyrir okkar orkusölu til stóriðju.
• Stærsti hluti af okkar orkusölu til stóriðju tengis framleiðslu og sölu á áli. Verð á áli hefur verið hlutfallslega mjög lágt og Kína búið að auka sína álframleiðslu alveg taumlaust – útliti er fyrir að verð á áli muni ekki hækka næstu árin, jafnvel næstu 10 árin – útlitið virðist vera með svartasta móti að sögn Bjarna.
• Svo virðist sem rafmagnsverð á Íslandi sé orðið hátt (hlutfallslega) í samanburði við þróun á rafmagnsverði í öðrum löndum sem keppa við okkur um sölu á orku til stóriðju. Einnig er flutningskostnaður frá Íslandi hár og ekki að hjálpa til.
• Hver er þá staðan í dag hvað varðar framtíðarhorfur á orkusölu til stóriðju í landinu?
• Það eru tvö kísilver sem hafa lokað og líklega annað þeirra fyrir fullt og allt – hitt tímabundið en við vitum ekki hvað lengi lokunin varir.
• Álverið í Straumsvík hefur dregið úr orkunotkun hjá sér um 15%
• Gagnaver í landinu hafa dregið úr orkunotkun hjá sér verulega hratt (kannski 30-40%).
• Við sjáum líka að almenn notkun á rafmagni (annað en stóriðjan) er að minnka ansi hratt - sjáum það t.d. á því rafmagni sem dreifikerfi Veitna flytur. Skýringin gæti m.a. verið sú að erlendum ferðamönnum hefur fækkað og heimilin í landinu  nota í dag heimilistæki sem nota ekki eins mikið rafmagn og áður osfr – þörf er á að rannsaka betur samdrátt í almennri notkun á rafmagni í landinu.  
• Meðal líftími álvera í heiminum eru um 60 ár – elsta álverið í landinu er um 50 ára . Öll núverandi stóriðjuver munu loka þegar þeirra tími er kominn.
• Til framtíðar litið þurfum við að horfa til þeirrar mögulegu sviðsmyndar að á Íslandi kunni að verða offramboð á rafmagni vegna minkandi eftirspurnar frá stórnotendum ( stóriðju).
• Í nánustu framtíð er mikil óvissa í kortunum varðandi sölu á rafmagni til stóriðju, annars vegar, en hverfandi líkindi fyrir rafmagnsskorti, hins vegar.
• Tekjur þjóðarinnar byggja m.a. á rafmagnssölu, flest orkufyrirtækin eru í almannaeigu, þannig að tekjufall er slæmt fyrir þjóðina ef eftirspurn minnkar og/eða verðfall verður á rafmagni vegna offramleiðslu – það er alveg augljóst.    

Mikið eigum við glæsilegan hóp keppenda og stuðningsmann á HM – getum sannarlega verið stolt. Með kærri þökk í litlu ljóði.

Dveljum langt frá landi ísa nú

lífsins þrautir leysum ég og þú.

Stundum lúin ávallt lífsglöð jú,

Leikum, dönsum vinstri hægri snú.

Stundir góðar gerum sérhvern fund,

gremja á ei ból í vorri lund.

Hik er aldrei húsbóndi um stund,

hærra færumst yfir dalsins grund.   

Við eigum trú sterkar stoðir - já,
styrkum fótum - á.
Stöðugt hærra höldum til að - sjá
hæð sem munum - ná.

Mótlætinu ávallt mætum við,

máttur æðri blundar oss við hlið.

Sárin gróa og brotin eftir bið,

bæting heitir það að góðum sið.

Hraðar, lengra, hærra er vort fag,

hver einn hefur á því eigin brag.

Taktur, styrkur, tónn og sama lag,

textinn gerir árás sérhvern dag.

Við eigum trú...

Það góða sem gert er nóg er til,

gæðin nýtum þjóðinni í vil.

Fámennið brýnir og skerpir skil,

skapið sem þarf til að brúa bil. 

Þótt það taki tíu sinnum ár,

tára regn og mikið hugar fár,

staðföst hærra ávallt höldum klár,

hvert sem reynist lífsin þrauta sár.

Við eigum trú sterkar stoðir - já,
styrkum fótum - á.
Stöðugt hærra höldum til að - sjá
hæð sem munum - ná.

ev